Mới đây, giới trẻ TP.HCM lại vừa khai phá được một điểm đến trải nghiệm hoàn toàn mới và cực kỳ đáng để thử: Triển lãm “Đồng tiền Việt Nam - Hành trình theo dòng chảy lịch sử dân tộc” tại Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Khu vực 2, TP.HCM. Không chỉ là một không gian trưng bày mang tính giáo dục, triển lãm giống như một chuyến du hành ngược thời gian, nơi hơn 1500 hiện vật tiền tệ kể lại câu chuyện dài hơn một thế kỷ của dân tộc Việt.

Từ những tờ tiền Đông Dương, giấy bạc tài chính, giấy bạc cụ hồ, tiền ngân hàng quốc gia Việt Nam cho đến tiền polymer hiện tại. Tất cả được sắp đặt mạch lạc theo bốn giai đoạn lịch sử, kèm không gian trải nghiệm số hóa. Mỗi hiện vật đều góp phần phác họa lại đời sống, văn hóa, bối cảnh kinh tế chính trị của từng thời kỳ, giúp người xem hiểu rằng tờ tiền không chỉ là phương tiện thanh toán mà còn là chứng nhân của lịch sử. 

Hơn 1500 hiện vật: Những "chứng tích sống" tái hiện trọn vẹn lịch sử đồng tiền Việt Nam

Đi sâu vào khu vực trưng bày, người xem bắt đầu hành trình từ giai đoạn 1875 với những tờ tiền Đông Dương còn giữ nguyên họa tiết đặc trưng. Từ đó, dòng chảy lịch sử tiếp tục dẫn đến những tờ giấy bạc tài chính và giấy bạc cụ Hồ nơi mà mỗi nét vẽ mỗi đường in đều đậm tinh thần kháng chiến. Đặc biệt, triển lãm hé lộ rất nhiều kỹ thuật in ấn độc đáo mà ông cha ta từng áp dụng, trong đó nổi bật là kỹ thuật in bóng chìm. Khi chiếu sáng vào bề mặt, những hoa văn ẩn hiện dưới lớp giấy khiến người xem thích thú, bởi đó là dấu hiệu nhận dạng quan trọng để nhận biết tiền thật. 

Một trong những điểm thu hút nhất của triển lãm chính là khu vực trưng bày tiền thật tiền giả của từng giai đoạn, đi kèm phụ lục “Bạc thật và đặc điểm bạc giả”. Người xem có thể quan sát từng chi tiết nhỏ, so sánh nét in và thấy được độ tinh vi đáng kinh ngạc của tiền giả lúc bấy giờ. Những bản phụ lục cũ kỹ nhưng còn nguyên giá trị khiến khách tham quan phải ghé sát kính, ngắm thật lâu để thấy được sự phức tạp của kỹ thuật in ấn.

Triển lãm cũng tái hiện những hình thức tiền tệ đặc biệt của quá khứ như tín phiếu: tờ giấy mang giá trị dựa trên niềm tin được sử dụng trong bối cảnh thiếu hụt nguồn lực. Bên cạnh đó là những tờ tiền trong giai đoạn được người dân truyền tai nhau là “Giấy đắp nền”, “Giấy bạc trùm nền”,... tất cả phản ánh một thời kỳ kinh tế đặc thù đầy khó khăn nhưng cũng đầy sáng tạo của người Việt. Nhiều khách tham quan khi nhìn thấy tiền xé đôi cũng vô cùng tò mò, đây là tiền có mệnh giá 100 đồng được cắt đôi và dán đè lên giấy kiểm soát rồi sử dụng như tờ 50 đồng trong thời kỳ đặc biệt.

Hành trình chuyển đổi của ngôn ngữ trên những tờ tiền Việt cũng được thể hiện rõ. Năm 1951, tiền tệ được in song ngữ để phục vụ giai đoạn chuyển tiếp. Đến năm 1959, Việt Nam bắt đầu sử dụng hoàn toàn tiếng Việt trên tờ tiền đây cũng là dấu mốc quan trọng đánh dấu cột mốc quan trọng của quốc gia. 

Không gian triển lãm tiếp tục nối dài đến giai đoạn 1975, thời kỳ đồng tiền Việt Nam đã được thống nhất và phát triển mạnh mẽ về kỹ thuật in ấn cho đến những tờ polymer hiện đại hiện đang được lưu hành. Cuối gian phòng, bản đồ Việt Nam được ghép hoàn toàn từ đồng xu tạo nên điểm nhấn thị giác độc đáo, khiến ai cũng phải dừng lại để chiêm ngưỡng. 

Nhiều du khách hào hứng khi lần đầu bước chân vào Ngân hàng nhà nước Việt Nam

Ngay từ những ngày đầu mở cửa, triển lãm đã thu hút đông đảo bạn trẻ đến đăng ký tham quan. Mỗi lượt kéo dài khoảng một tiếng và đi kèm hướng dẫn viên để giải thích chi tiết từng hiện vật và giai đoạn lịch sử gắn liền. Vì số lượng khách được giới hạn nhằm đảm bảo trải nghiệm trọn vẹn nhất, tất cả mọi người đều phải đặt lịch trước để có suất tham quan. 

Ngay từ cổng vào, khách tham quan đã phải trải qua quy trình kiểm tra nghiêm ngặt gồm quét CCCD, chụp hình và máy quét kim loại. Một số khu vực trong triển lãm còn cấm chụp ảnh hoàn toàn để bảo mật thông tin quan trọng. Tuy nhiên, do Ngân hàng Nhà nước là nơi hiếm có cơ hội để vào và hầu hết chỉ thấy nhiều nhóm bạn trẻ chọn chụp ảnh ở bức tường xám nổi tiếng ở bên ngoài. Không những thế, ngày thường ngân hàng nhà nước vẫn sẽ làm việc bình thường nên triển lãm chỉ mở vào cuối tuần càng khiến cho nhu cầu tham quan ngày càng tăng cao. Hầu hết các du khách lẫn tôi đều là lần đầu tiên vào không gian này nên càng hào hứng hơn bao giờ hết.

Từ cách sắp đặt chỉn chu, ánh sáng tinh tế cho đến những chú thích rõ ràng của các hiện vật cho thấy được sự nghiêm túc và tâm huyết của ban tổ chức. Mỗi khu vực không chỉ kể một giai đoạn lịch sử, mà còn gợi lên cả một thời kỳ kinh tế, xã hội và đời sống của người Việt qua từng biến động. Chính sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố lịch sử và trải nghiệm thị giác đã khiến triển lãm không hề khô khan, mà ngược lại, trở nên cuốn hút và dễ tiếp cận với mọi lứa tuổi. Không chỉ những bạn trẻ, triển lãm còn thu hút rất nhiều khách tham quan tuổi trung niên. Họ cũng tò mò về câu chuyện của đồng tiền và ngắm nhìn những hiện vật rất lâu, có lẽ họ cũng là một trong những người chứng kiến sự phát triển của đồng tiền Việt. 

Triển lãm miễn phí tham quan, du khách cần đặt chỗ trước từ trên website chính thức. Dù vậy, thời lượng vẫn quá ngắn đối với một triển lãm có nhiều hiện vật và câu chuyện như thế. Nhiều bạn chia sẻ rằng họ chưa xem hết tất cả chi tiết, chưa nắm đủ các tờ tiền hiếm hoặc chưa nghe trọn vẹn những câu chuyện từ hướng dẫn viên. Chính vì thế, rất nhiều người chia sẻ nhất định sẽ quay lại lần hai, thậm chí là lần ba để khám phá sâu hơn. Tất cả 1500 hiện vật triển lãm như một bộ phim tua chậm, người xem cảm nhận hành trình của đồng tiền Việt Nam chính là hành trình phát triển của cả dân tộc.